MAKRO ÇEKİMLERDE ALAN DERİNLİĞİ
Makro ve yakın plan çekimlerde zorluk yaşanan konuların başında net alan derinliği gelir. Bu tür çekimlere yeni başlayanların genel olarak net alan derinliği konusuna hakim olmaları önemlidir. Kazanılacak bu bilgilere bağlı olarak makro ve yakın plan konularında istedikleri yaratıcı çekimleri yapabilirler. Makro ve yakın plan çekimlerde net alan derinliği diğer çekim türlerine göre çok dardır. Dar olması bazı çekimlerde avantaj sağlarken, bazı çekimlerde ise üstesinden gelinmesi gereken bir sıkıntı kaynağıdır. Zorluğun temel sebebi alan derinliğinin bağlı olduğu faktörleri bilmemekten kaynaklanmaktadır.
Makro Çekimler Net Alan Derinliğini etkileyen faktörler
Net alan derinliğini etkileyen faktörlerin ilki fotoğrafçının seçtiği diyafram değeridir. Arka plan netsizliğinin arzu edildiği durumlarda diyafram değerinin küçük olması gerekir. Yani diyafram açıklığı çok fazla olmalıdır. Eğer diyafram değeri daha fazla yükseltilirse fotoğrafta net çıkan bölge artacaktır. Bu durumda görüntüde net olmasa da arka planda daha fazla detay ortaya çıkacaktır. Mesela; f/2,8 gibi bir diyafram değeriyle bir böceğin sadece gözü net olarak çekilebilir. Arka plandaki diğer unsurlar mümkün olduğunca belirsiz görünecektir. Öyleki, arka plandaki birçok detay ya kaybolacak veya tamamen silik görünecektir. Diyafram değeri f/11, f/16 gibi bir değere yükseltildiğinde ise aynı böceğin sadece gözü değil, baş ve gövdesinin bir kısmı da net çıkacak, diğer yerler ise netsiz olacaktır. Yani konu daha belirgin hale gelirken, arka planda yer alan birçok şey de artık belirgin hale gelecektir. Arka planda yer alan şeylerin detaylarının daha fazla görünür hâle gelmesi fotoğraftaki asıl konunun gereksiz detaylar arasında kaybolmasına neden olacaktır. Ama konunun daha fazla yerinin net görünmesinin isteneceği durumlarda diyafram değerini yükseltirken arka planda fazla şeylerin olmaması gerekir.
Diyafram Değeri: Makro ve yakın plan çekimlerde alan derinliğini değiştiren faktörlerden birisi diyafram değeridir. İlk fotoğraf f/5 diyafram değeri ile çekildi. İkinci fotoğrafın diyafram değeri ise f/7.1’dir. İlk fotoğrafta net alan derinliğinin ne kadar az, ikincisinde ise daha fazla olduğu belirgin olarak görülmektedir. Üçüncü fotoğraf ise f/9 diyafram değerinde çekildi ve arka plan daha fazla seçilmektedir. Bu kadar az bir stop değişiminde bile arka plan farklılaşmaktadır. f/2.8 değerinde tamamen silikleşecek f/20’de ise tamamen belirgin hale gelecektir.
Net alan derinliğini etkileyen bir diğer faktör ise kullanılan objektifin odak uzunluğudur. Kullanılan objektifin odak uzunluğu kısa ise daha fazla net alan derinliği elde edilir. Odak uzunluğu arttıkça net alan derinliği azalacaktır. Makro çekimlerde alan derinliği konusunda ikinci kural ise şudur; “odak uzunluğu kısaldıkça net alan derinliği artmakta, odak uzunluğu arttıkça net alan derinliği azalmaktadır”. Makro objektiflerde en çok kullanılan odak uzunlukları 105mm, 150mm’dir. Bu durumda çekimlerde daha sığ bir alan derinliği elde edilir. 200mm gibi makro objektiflerde ise net alan derinliği daha da azalacaktır.
Net alan derinliğini etkileyen üçüncü faktör ise konuya olan uzaklıktır. Konuya yaklaştıkça net alan derinliği de azalmakta, uzaklaştıkca net alan derinliği artmaktadır. Makro ve yakın plan çekimlerde çüncü kural olarak da şunu söyleyebiliriz. “Objektifin konuya olan uzaklığı azaldıkça net alan derinliği de azalmakta, konuya olan uzaklık arttıkça net alan derinliği de artmaktadır.” Net alan derinliğinde makro çekimlerin dışındaki çekimlerde netleme yapılan yerin önündeki bir birimlik bölge ile arkasındaki iki birimlik bölge net çıkmaktadır. Makro çekimlerde ise konuya fazla yakın olduğumuz için konunun önünde ve arkasındaki %50’lik bölgeler net çıkmaktadır.
Arka plan seçimi
Makro çekimlerde sade ve mümkün olduğunca konuyu ön plana çıkaracak bir arka plan fotoğrafın genel görünümü için önemlidir. Bunu sağlamanın yolu ise düşük diyafram değerleridir. Bazı durumlarda fotoğrafçı arka planda çok silik de olsa bazı lekelerin olmasını isteyebilir. Arka planın nasıl olacağının belirlenmesi makro fotoğrafçısının zorlanacağı konuların başında gelir.
Arka planın sade ve temiz çıkması için dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da arka planda yer alan nesnelerin uzakta veya yakında olmasıdır. Çekim konusunun arkasında yakında bulunan şeyler belirgin çıkarken uzakta bulunanlar ise oldukça silik çıkacaktır.
Makro çekimlerde fotoğrafçılar mümkün olduğunca güçlü bir objektif kullanmak isterler. Odak uzunluğu fazla olan objektiflerde net alan derinliği azalır. Bu da makro fotoğrafçısını zorlayacak bir diğer hususdur. Makro fotoğrafçısı genellikle konunun kadrajı doldurmasını tercih eder. Bu sebeple mümkün olduğunca konuya yaklaşmaya çalışır. Ancak konuya daha fazla yaklaşmak net alan derinliği azaltır. Sonuçta makro fotoğrafçısının en iyi fotoğrafı çekmek yönündeki isteklerine bağlı olarak düşünmesi gereken birçok faktör devreye girer.
Özet olarak makro fotoğrafçısının bilmesi gereken husus şudur: Diafram değeri küçük seçilirse, daha uzun odaklı bir objektif kullanılırsa ve konuya daha fazla yaklaşılırsa net çıkan bölge çok azalacaktır. Aksine; diyafram değeri büyük bir değer seçilirse, daha kısa odaklı bir objektif kullanılırsa ve konu daha uzaktan çekilirse net çıkan bölge daha fazla olacaktır.
Seçim fotoğrafçınındır. Konunuzun ne kadarlık bir bölgesinin net çıkacağı ve arka planın ne kadar silik veya görünür olacağının seçimi fotoğrafçının isteğine kalmıştır. Bu konuda genel bir yargı veya seçim söz konusu değildir. Fotoğrafın nasıl görünmesini isteniyorsa o şekilde seçimler yapmak gerekecektir. Makro ve yakın plan fotoğrafçılığa merak duyan kişiler çok farklı değerle, farklı odak uzunluğa sahip objektifler kullanarak, konuya farklı yakınlıkta çekimler yaparak ve çektiği fotoğrafları inceleyerek tecrübe sahibi olabileceklerdir.
Net alan derinliği izleme düğmesi
Hangi konu olursa olsun netleme yaptıktan sonra konunun ne kadarlık bir kısmının net olduğunu görmenizi sağlamak için “net alan derinliği izleme düğmesi”ni kullanabilirsiniz. Eğer sizin makinenizde de bu fonksiyon varsa çekimden önce bunu mutlaka kullanın. Çekim öncesi bu fonksiyonu yerine getiren düğmeye bastığınızda vizördeki görüntünün biraz karardığını, ancak gerçek çekimdeki net alan derinliğinin ne kadar olduğunu canlı olarak görebildiğinizi fark edeceksiniz. Kararma normaldir. Arka planın yeterince silik veya belirgin olduğunu çekim öncesi görebilirsiniz. Ama siz siz olun fotoğraf makinesi üreticilerinin size sunduğu bu fonksiyonu mutlaka kullanın.
Hazırlayan: Dr.C.Deniz Seyran